1. Tác nhân gây bệnh:

Tác nhân gây bệnh Lùn sọc đen phương nam hại lúa là virus Lùn sọc đen phương nam (Southern Rice Black Streaked Dwarf Virus - SRBSDV) thuộc nhóm Fijivirus-2, họ Reoviridae và rầy lưng trắng (Sogatella furcifera) là môi giới lây truyền bệnh. 

2. Triệu chứng và tác hại:

2.1. Triệu chứng bệnh trên cây lúa:

Cây lúa bị bệnh có triệu chứng chung là thấp lùn, lá xanh đậm hơn bình thường. Lá lúa bị bệnh có thể xoăn ở đầu lá hoặc toàn bộ lá. Gân lá ở mặt sau bị sưng lên. Khi cây còn non gân chính trên bẹ lá cũng bị sưng phồng.

Từ giai đoạn làm đòng và khi cây lúa có lóng, cây bị bệnh thường nảy chồi trên đốt thân và mọc nhiều rễ bất định. Trên bẹ và lóng thân xuất hiện nhiều u sáp và sọc đen. Khi bị bệnh nặng, cây lúa không trổ bông được hoặc trỗ bông không thoát, hạt lúa thường bị đen. Ở giai đoạn trỗ bông, triệu chứng bệnh có thể xuất hiện ở tất cả các dảnh trên cùng một khóm, hoặc chỉ ở một số dảnh, các dảnh khác vẫn phát triển bình thường.

2.2. Triệu chứng bệnh trên cây ngô:

Cây ngô bị bệnh có biểu hiện chung là cây thấp lùn, lá ngọn xoăn, lá có màu xanh đậm hơn bình thường, phiến lá dày và giòn hơn, một số cây gốc mọc thêm nhiều chồi phụ.

Khi cây ngô 5 lá trở đi, cây bị bệnh có u sáp sần sùi trên đốt thân, dọc gân ở mặt sau lá, cổ lá xếp xít nhau và xoè ngang. Bị bệnh nặng ở giai đoạn này, cây không ra bắp, bị bệnh ở giai đoạn muộn hơn có thể có bắp nhưng hạt thưa và nhỏ.

3. Côn trùng môi giới truyền bệnh và cơ chế lan truyền của bệnh:

- Rầy lưng trắng là côn trùng môi giới chính truyền bệnh Lùn sọc đen phương nam hại lúa. Cả rầy non và rầy trưởng thành đều truyền bệnh.

 - Rầy lưng trắng sau khi đã nhiễm virus có thể truyền bệnh đến khi chết. Virus không truyền qua trứng rầy, do vậy ấu trùng nở ra từ các trứng này cũng không mang mầm bệnh.

- Bệnh không truyền qua hạt giống lúa, không truyền qua đất và tiếp xúc giữa cây bệnh với cây khỏe.

- Ngoài cây lúa, bệnh Lùn sọc đen phương nam còn gây hại trên ngô, lúa mì, cỏ lồng vực, cỏ chát, cỏ đuôi phụng, vì các cây này cũng là ký chủ của rầy lưng trắng và cũng là nguồn chứa virus để rầy lưng trắng truyền sang cây lúa. Bệnh cũng có thể lưu tồn trên lúa chét của cây lúa bị bệnh trước đó.

- Rầy lưng trắng mang virus có thể sống qua đông, tồn tại trong cơ thể rầy và di chuyển rất xa theo gió, bão để gây bệnh cho lúa và một số loài cây khác ở các vùng khác hoặc vụ lúa tiếp theo.

4. Biện pháp phòng trừ:

- Thực hiện vệ sinh đồng ruộng để cắt nguồn ký chủ phụ của bệnh: Cày vùi gốc rạ, không để lúa chét, đốt tàn dư ngô, dọn sạch cỏ bờ (đặc biệt là các loài cỏ đuôi phụng, cỏ lồng vực, cỏ cói, cỏ lác, ...).

- Áp dụng các biện pháp canh tác như IPM để cây khỏe, sử dụng giống kháng rầy để gieo cấy; giảm tỷ lệ trà xuân sớm đồng thời đảm bảo có thời gian cách ly giữa vụ xuân và vụ mùa.

- Theo dõi chặt chẽ lứa rầy di trú đầu vụ thông qua hệ thống bẫy đèn; thực hiện biện pháp che phủ nilon cho mạ trong vụ xuân hoặc xử lý hạt giống bằng thuốc BVTV trước khi gieo, ví dụ: Cruiser Plus 312.5FS, Enaldo 40FS, Gaucho 600FS, ... Từ khi lúa đẻ nhánh, ngô 3 lá trở đi tiến hành phòng trừ khi có rầy lưng trắng xuất hiện trên đồng ruộng.

- Khi phát hiện bệnh: Thực hiện nhổ, vùi cây bệnh, tăng cường chăm sóc để phục hồi; trường hợp ruộng bị nặng, thực hiện cày vùi toàn bộ diện tích bị hại. Đồng thời với các biện pháp trên, thực hiện phun thuốc trừ rầy lưng trắng trên toàn bộ khu vực phát hiện bệnh bằng các loại thuốc đăng ký trừ rầy trong danh mục, ví dụ: Babsac 600 EC, Superista 25EC, Victory 585 EC, Rockfos 550 EC, Hichespro 500WP, Excel Basa 50EC, Nibas 50EC, ...

PHÒNG KỸ THUẬT - IPM